درمان انحراف فک و صورت با کمک ارتودنسی

ارزیابی زیبایی چهره یکی از مهم ترین بخش های روند طراحی درمان ارتودنسی است. دستیابی به زیباترین حالت چهره برای هر بیمار، مهم ترین هدف درمان ارتودنسی است. ارزیابی تقارن جلوی صورت حیاتی ترین جنبه این بخش معاینه است زیرا برای هر شخصی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. حتی زیباترین چهره ها نیز ممکن است دارای مقداری عدم تقارن باشند. افرادی که برای قرار گرفتن تحت درمان ارتودنسی مراجعه می کنند، اغلب در چهره خود عدم تقارن دارند که بیشتر از حد قابل قبول است. این عدم تقارن می تواند منشاء دندانی یا اسکلتی داشته باشد. تشخیص، طرح درمان، و مکانیزیمی که برای درمان عدم تقارن چهره در نظر گرفته می شود نیازمند شناسایی علت عدم تقارن است. در چنین مواردی، با شخیص صحیح و طرح درمان دقیق می توان از حصول نتایج درمان موفق اطمینان حاصل کرد.

دلایل ایجاد مشکل عدم تقارن چهره

مهم ترین منشاء های این مشکل می توانند نقص های مادرزادی، ایجاد عدم تقارن حین رشد و نیز عدم تقارن چهره اکتسابی باشند.

نقص های مادرزادی

نقص های ژنتیکی در طول دوره جنینی می توانند منجر به ایجاد اختلال در رشد و روند تشکیل سلولی ساختارهای مختلف کرانیوفاسیال شوند. بر اساس مطالعات انجام شده، تعدادی از سندروم های مادرزادی با مقداری عدم تقارن چهره همراه هستند. یکی از شایع ترین آنها میکروسومیا همی فاسیال (hemifacial microsomia) یا همان “کوچک بودن غیر عادی یک سمت صورت”  است که مشخصه ویژه آن نقص یک طرفه مندیبل و قسمت پایین صورت است. اشکال مختلف کرانیوسینوستوزیس (craniosynostosis) “بسته شدن زودرس درزهای استخوانی جمجمه” مانند سینوستوزیس یک طرفه، و عدم تقارن و چرخش سر (plagiocephaly) اغلب در کنار تفاوت در اندازه قسمت های مختلف چهره در قسمت هایی که تحت تأثیر قرار گرفته اند و قسمت هایی که تغییری نداشته اند، با بد ریختی فک پایین همراه هستند. شکاف هایی که در صورت وجود دارند و ناهنجار یهای شکاف کام و لب نیز با عدم تقارن ساختارهای صورت همراه هستند.

ایجاد عدم تقارن حین رشد

این شکل از عدم تقارن در بسیاری از افراد عادی مشاهده می شود و هیچ علتی ندارد و غیر سندرومی است که معمولاً به صورت تدریجی و طی چندین سال پس از تولد بوجود می آید و در طول دوران بزرگسالی برجسته می شود. یکی از علت های این نقص ممکن است جویدن غذا در یک سمت فک، و دیگر عادات ژستی چهره در افرادی باشد که تحت تأثیر جویدن یک طرفه غذا قرار گرفته اند، که می تواند منجر به رشد بیشتر اسکلت در یک سمت صورت شود.

عدم تقارن چهره اکتسابی

این نوع عدم تقارن چهره یک علت شناخته شده دارد و پس از جنینی بروز پیدا می کند. علل مختلف عدم تقارن چهره اکتسابی عبارتند از هایپرپلازی کندیلی (condylar hyperplasia)، آتروفی همیفاسیال (hemifacial atrophy) یا همان سندروم رومبرگ (Romberg syndrome)، انکیلوز مفصل فکی- گیجگاهی، آسیب هایی که به صورت وارد می شوند، و نیز تومورهای صورت.

درمان انحراف فک و صورت با کمک ارتودنسی

دسته بندی انواع عدم تقارن صورت

بر اساس ساختار دخیل، می توان عدم تقارن صورت را به چهار دسته اصلی اسکلتی، دندانی، ماهیچه ای و نیز فانکشنال تقسیم کرد.

اسکلتی

عدم تقارن اسکلتی چهره یک یا چند استخوان در قسمت کرانیوفاسیال را در بر می گیرد.

دندانی

عدم تقارن دندانی با ناهماهنگی و عدم تناسب توزیع دندان ها در امتداد قوس دندانی همراه است. دلایل مختلف چنین مال اکلوژنی می توانند از دست رفتن زود هنگام دندان های شیری، عدم وجود دندان به صورت مادرزادی، وجود دندان اضافه، و نیز عدم تقارن در اندازه دندان ها باشد.

ماهیچه ای

این نوع عدم تقارن می تواند در نتیجه ساختار غیر عادی ماهیچه ها یا فعالیت در یک سمت صورت باشد. اغلب، افرادی که این مشکل را دارند معمولاً دارای هایپرتروفی عضله جونده در یک سمت صورت هستند که باعث می شود صورت آنها تقارن نداشته باشد.

فانکشنال

عدم تقارن فانکشنال در نتیجه انحراف عملکرد مندیبل در واکنش به اختلالات مادرزادی اکلوزال اتفاق می افتد. چنین مواردی عبارتند از قوس های دندانی فشرده و منقبض یا کراس بایت خلفی یک طرفه. اغلب عدم قرار گیری درست حتی تنها یک دندان، می تواند منتج به جابجایی مندیبل شود.

درمان انحراف فک و صورت با کمک ارتودنسی

درمان عدم تقارن صورت

در صورتی که درمان عدم تقارن صورت امکان پذیر باشد، شامل جابجایی دندان- استخوان آلوئولار (dentoalveolar)، اگر بیمار در مرحله رشد فعال به سر می برد یا پیش بینی می شود که رشد بیشتر به صورت متقارن صورت گیرد، درمان ارتوپدی فانکشنال، و در صورتی که ناهماهنگی اسکلتی اصلی شدید است و/ یا مرحله رشد بیمار به پایان رسیده است، جراحی ارتوگناتیک (ارتودنسی) نیاز خواهد بود.

اصلاح عدم تقارن فانکشنال صورت

جابجایی فانکشنال مندیبل را می توان با حذف اختلالات اکلوزال اصلاح نمود. ممکن است به بیمار اسپلینت اکلوزال داده شود تا محل های دارای اختلالات اکلوزال شدید شناسایی شوند و اصلاح آن شامل تنظیمات جزئی اکلوزال مانند ساییدن دندان ها خواهد بود. از درمان های مداخله گر ارتودنسی نیز می توان برای افزایش عرض قوس های دندانی فشرده و منقبض، خواه به صورت یک طرفه یا دو طرفه، استفاده کرد که منشاء انحراف مندیبل هستند.

اصلاح عدم تقارن صورت با منشاء دندانی

انحراف دندان ها از محل اصلی را می توان با کمک جابجایی ارتودنتیک دندان ها اصلاح نمود. چنین فرایندهای درمانی عبارتند از کاربرد مکانیزم های نامتقارن مانند کشیدن نامتقارن دندان ها، استفاده از الاستیک های نامتقارن، الاستیک های ضربدری، ابزارهای فانکشنال یک طرفه ثابت، استفاده از مکانیزم هایی که بر اساس استفاده از مینی اسکرو هستند.

اصلاح عدم تقارن اسکلتی صورت

ابزارهای فانکشنال ترکیبی

در افرادی که در حال رشد هستند، اصلاح عدم تقارن اسکلتی صورت می تواند با استفاده از ابزارهای فانکشنال ترکیبی انجام شود که با عناصری که موجب بیرون آمدن دندان می شوند (بایت پلین) عمل می کنند و تعادل ماهیچه های زبان و صورت را تغییر می دهند، و تغییر موقعیت مندیبل با اصلاح بایت انجام می شود. چنین ابزارهایی امکان رشد انتخابی دندان- استخوان آلوئولار را فراهم می آورند و موجب رشد طبیعی مندیبل می شوند تا از این طریق نقص های نامتقارن را جبران کنند.

درمان با کمک جراحی

در بیماران بزرگسال، عدم تقارن های جزئی را می توان با کمک درمان ارتودنسی اصلاح نمود اما مشکلات اصلی ممکن است به جراحی نیاز داشته باشند.

ارتودنسی پیش از جراحی

پیش از انجام جراحی های ارتوگناتیک معمولاً درمان ارتودنسی انجام می شود که عبارت است از درمان فشردگی و ناصافی دندانها. درمان هایی که برای اصلاح واقعی عدم هماهنگی اسکلتی انجام می شوند عبارتند از اصلاح انحراف محوری رشد دندان های فک بالا و پایین و نیز برعکس کردن پلان اکلوزال کج. در این مرحله، هیچ تلاشی برای اصلاح عدم هماهنگی خط وسط دندان های بالا و پایین صورت نخواهد گرفت، زیرا با انجام جراحی این مشکل به صورت خود به خود اصلاح خواهد شد.

نکته پایانی اینکه…

معاینات بالینی دقیق، تشخیص صحیح و طرح درمان مناسب می توانند به ارتودنتیست کمک کنند به نتایج مطلوب دست پیدا نماید. موارد عدم تقارن صورت با درمان ارتودنسی یا با جراحی قابل اصلاح هستند که انتخاب هر یک از اینها به میزان وخامت مشکل بیمار و مرحله رشد بستگی دارد.