انکیلوز یا جوش خوردن دندان به فک

انکیلوز یا جوش خوردن دندان به استخوان فک

انکیلوز شرایطی است که در آن سطح ریشه دندان مستقیماً با استخوان آلوئولار پیرامون خود جوش می خورد. بسته به میزان رشد بیمار و متابولیسم استخوان، این مشکل معمولاً با تحلیل تدریجی و جایگزینی ریشه دندان (progressive replacement resorption of the root) و پایین تر قرار گرفتن سطح تاج دندان نسبت به دیگر دندان ها (infraocclusion) است. در صورتی که انکیلوز برای دندانی اتفاق افتاده باشد که تحلیل تدریجی و جایگزینی ریشه دندان نیز برای آن اتفاق افتاده باشد، هیچ راهی برای درمان آن وجود ندارد و باید با جراحی از دهان خارج شود و یک ایمپلنت جایگزین آن شود. انکیلوز دندان یکی از شایع ترین علل هم سطح نبودن همه دندان ها با یکدیگر و قرار گرفتن یکی از آنها پایین تر از دیگر دندان ها است.

انکیلوز یا جوش خوردن دندان به فک

تحلیل و جایگزینی ریشه دندان عبارت است از روند تغییر فیزیولوژیکال الگوی استخوان و، به اشتباه، سمنتوم و عاج پیرامون آن، که منجر به جایگزینی ریشه با بافت استخوان می شود. تحلیل تدریجی و جایگزینی ریشه دندان معمولاً با انکیلوز دندان همراه است به همین دلیل منجر به پیچیده شدن این دو پدیده می شود که تشخیص آن برای دندانپزشک دشوار می شود.

انکیلوز یا جوش خوردن دندان به فک

مکانیزم انکیلوز دندان (فک جوش)

پیرامون دندان را لایه ای به نام الیاف لیگامان پریودنتال فرا گرفته است که مانعی بین دندان و استخوان فک است. این الیاف نقش محافظ را ایفا می کند. انکیلوز دندان معمولاً در پی نکروز (مرگ یا از بین رفتن) گسترده این بافت و پس از آن شکل گیری و رشد استخوان به جای لیگامان از بین رفته بوجود می آید که به تدریج به سطح ریشه می رسد و منجر به جوش خوردن ریشه و استخوان می شود. معمولاً تروماهای دندانی (حوادثی که منجر به آسیب دندان می شوند) یا لاکسیشن از جمله مهم ترین دلایل آسیب به لیگامان هستند. مخصوصاً خارج شدن دندان از حفره و حضور آن در محیطی خشک برای مدت زمانی طولانی، که موجب مرگ سلول های سطح ریشه دندان می شود. نتایج تحقیقات نشان می دهد، حداقل باید 20% از سطح ریشه آسیب ببیند تا منجر به انکیلوز دندان شود، که حاکی از قابلیت ترمیم و بهبود الیاف لیگامان پریودنتال و سطح سمنتوم است که می تواند به آسیب غلبه کند. اگر منطقه از بین رفته کمتر از 20% از سطح ریشه باشد الیاف لیگامان بهبود پیدا خواهد کرد و مجدداً متصل خواهد شد.

انکیلوز یا جوش خوردن دندان به فک

مشخصه های بالینی

مشخصه ها و علائم انکیلوز دندان تا میزان زیادی به این بستگی دارد که آیا رشد دندان- استخوان آلوئولار بیمار به پایان رسیده یا خیر. زیرا علائمی که در بیماران در حال رشد مشاهده می شوند بسیار متفاوت از بیمارانی هستند که مرحله رشد آنها اتمام یافته است. دندان انکیلوز شده در بیمارانی که رشد آنها به پایان رسیده است تقریباً بدون علامت و نشانه است. تا زمانی که تحلیل تدریجی و جایگزینی ریشه دندان اتفاق بیفتد، ریشه جذب شود، و در پی آن از حمایت آلوئولار دندان کاسته شود، تا زمانی که ریشه دندان در هم شکسته شده و تاج دندان بیفتد.

با انجام یک سری معاینات بالینی می توان متوجه تغییرات دندان انکیلوز شده، مخصوصاً در جلوی دهان شد. این دندان ها شبیه ایمپلنت هایی هستند که با استخوان جوش خورده و اسئواینتگریشن برای آنها اتفاق افتاده است، در نتیجه لبخند فرد نامتقارن خواهد بود، زیرا دندان های مجاور به رشد عمودی عادی خود ادامه می دهند در حالی که دندان انکیلوز شده دیگر قادر به رشد نیست و به استخوان جوش خورده است. انکیلوز دندان های عقب ممکن است برای همیشه پنهان باقی بماند و نه بیمار و نه دندانپزشک متوجه آن نشوند زیرا روند رشد عمودی این دندان ها کندتر از دیگر دندان ها خواهد بود. هرچه انکیلوز دندان در سنین پایین تر رخ دهد بیشتر در ظاهر قابل تشخیص خواهد بود و دارای علائم بیشتری خواهد بود.

تشخیص دندان انکیلوز شده

به طور کلی، تشخیص دندان دائم انکیلوز شده چالش برانگیز خواهد بود، به همین دلیل ممکن است به چند مرحله نیاز داشته باشد تا بتوان آن را تأیید کرد. پرسش های دندانپزشک از بیمار یا والدین او، راجع به سوابق تروماهای دندانی می تواند به تشخیص مشکل کمک کند. با انجام تست های حرکت دندان، تست ضربه، و نیز تصویر رادیوگرافی از منطقه پری آپیکال می توان به این نتیجه رسید که دندان انکیلوز شده است یا خیر.

یکی از روندهای درمانی که به تشخیص قطعی انکیلوز دندان کمک می کند درمان ارتودنسی است. در صورتی که در اثر فشار وارده در نتیجه درمان ارتودنسی دندان جابجا نشود، می توان به این نتیجه رسید که دندان انکیلوز شده است. معمولاً دندانپزشک توصیه می کند به مدت 7 تا 10 روز به دندان مشکوک فشار ارتودنتیک خفیفی، مثلاً با استفاده از ابزارهای جدا کننده، وارد شود و پس از آن میزان جابجایی دندان بررسی شود، یا اینکه پس از این دوره تست ضربه انجام شود تا پزشک متوجه شود که آیا دندان حساس شده است یا خیر. نشانه دیگری که می توان برای شناسایی انکیلوز دندان از آن استفاده کرد وارد آوردن فشار با دندان با استفاده از یک مینی ایمپلنت است که به عنوان تکیه گاه یا لنگر ارتودنسی استفاده می شود. در این صورت ممکن است دندان هیچ حرکتی نداشته باشد.

تفاوت بین انکیلوز دندان و دیگر مشکلات

باید بتوان بین انکیلوز دندان و دیگر پدیده ها مانند آسیب مکانیکی در نتیجه فشردن زبان به دندان ها و مکیدن انگشت تفاوت قائل شد، زیرا این عادات نیز می توانند باعث شوند رشد دندان های تحت فشار متوقف شود. همسطح نبودن دندان ها می تواند در نتیجه فشردگی دندان ها نیز رخ دهد. انکیلوز دندان باید از شکست اولیه رشد دندان (PFE) نیز متمایز شود.

PFE شرایط نادری است که در آن استخوان آلوئولار به صورت طبیعی جذب می شود و در کنار آن دندان رشد نمی کند. این پدیده سندرومیک نیست زیرا در آن شکست رشد دندان در نتیجه انسداد مکانیکی یا انکیلوز نیست. در مقاله بعد روش های درمان انکیلوز دندان را شرح خواهیم داد.