تروما یا حوادث دندانی

ترومای دندانی آسیبی است که به دهان از جمله دندان ها، لب ها، لثه ها، زبان و استخوان فک وارد می شود. آسیب های بافت نرم به دهان و ترومای دندان معمولاً بسیار دردناک هستند و باید به موقع درمان شوند. شایع ترین تروماهای دندانی شکستگی یا از دست دادن دندان هستند.

آناتومی دندان

بیرونی ترین لایه دندان مینا نامیده می شود و از نمک های معدنی تشکیل شده است که این پوشش محافظ را به سخت ترین ماده بدن تبدیل می کند. عاج بخشی از دندان بین مینا و پالپ است. پالپ مرکز زندگی دندان است و از عروق خونی ظریف، بافت عصبی و سلول ها تشکیل شده است. دو بخش مختلف وجود دارند که یک دندان را تشکیل می دهند. تاج بالای خط لثه امتداد می یابد و ناحیه ای است که جویدن با آن انجام می شود. ریشه با استخوان می چسبد تا دندان را در جای خود نگه دارد و همچنین به اعصاب و عروق خونی اجازه عبور می دهد.

در صورت بروز هرگونه آسیب دندانی، فوراً با دندانپزشک مشورت کنید. اگر قطعه دندان شکسته را با خود دارید، آن را به دندانپزشک ببرید. گاهی اوقات امکان قرار دادن مجدد آن وجود داشته باشد.

تروما یا حوادث دندانی

طبقه بندی آسیب ها

دو نوع طبقه بندی مختلف از آسیب های دندانی وجود دارند. صدمات مستقیم دندانی زمانی اتفاق می افتند که دهان یا سر به جسمی مانند آرنج یا ساعد برخورد می کند. صدمات غیر مستقیم زمانی اتفاق می افتند که دهان باز به طور ناگهانی بسته می شود و دندان های فک پایین را مجبور می کند به دندان های فک بالا کوبیده شوند. دندان هایی که دارای حفره بزرگ یا درمان ریشه قبلی بوده اند معمولاً تحت تأثیر آسیب های غیر مستقیم قرار می گیرند.

انواع تروماهای دندانی

شکستگی

• شکستگی سطحی: به این معنا است که شکستگی فقط به مینای دندان، پوشش سخت بیرونی تاج دندان محدود می شود. این معمولاً جدی نیست مگر اینکه شکستگی باعث شود دندان با لبه های تیز باقی بماند. حتی در این صورت، لبه تیز را می توان به راحتی سوهان کشی و صاف کرد.
• شکستگی جدی: در صورتی که دندان شما به لمس، گرما یا سرما حساس شود، شکستگی ممکن است جدی تر باشد. ممکن است باعث از بین رفتن پوشش محافظ قسمت های داخلی و حساس تر دندان مانند عاج و پالپ شده باشد و آنها در معرض محیط دهان قرار گرفته باشند. این می تواند خطر بروز عفونت های باکتریایی را افزایش دهد.

لق شدن

ضربه شدیدتر ممکن است باعث جابجا شدن دندان شود به گونه ای که ممکن است عمیق تر درون حفره فرو رود یا دندان درون حفره لق شده است اما به طور کامل کنده نشده است. ممکن است دندان به طرفین جابجا شود.

در بیشتر موارد جابجایی دندان، عروق خونی ظریفی که به پالپ خونرسانی می کنند آسیب می بینند و دندان به درمان ریشه نیاز خواهد داشت.

درمان باید شامل هل دادن دندان به موقعیت اصلی خود باشد. سپس بیمار باید برای مراقبت نهایی به نزدیکترین دندانپزشک منتقل شود.

تروما یا حوادث دندانی

کنده شدن دندان

دندان کنده شده زمانی است که ضربه بسیار شدید باشد و باعث شود دندان به طور کامل از حفره خود خارج شود یا استخوان محافظت کننده از آن را بشکند. هنگامی که دندان از دهان خارج شد، هرگز آن را از ریشه بلند نکنید. فقط باید از تاج برداشته شود. دندان باید بلافاصله در یک ظرف پلاستیکی پر از شیر کامل، بزاق یا محلول نمکی قرار داده شود. اگر ظرفی به راحتی در دسترس نباشد و بیمار هوشیار باشد، بتواند دستورالعمل ها را دنبال کند و به اندازه کافی بالغ باشد، می توان دندان را زیر زبان او قرار داد. دندانی که بیش از دو ساعت بیرون آمده باشد، شانس کمی برای زنده ماندن دارد. بیمار با دندان کنده شده باید در اسرع وقت به دندانپزشک ارجاع داده شود.

علل تروماهای دندانی

صدمات دندانی ممکن است به روش های مختلفی ایجاد شوند:

• ورزش های پر برخورد
• تصادفات وسایل نقلیه موتوری
• مبارزات بوکس و کشتی در خانه
• خوردن غذاهای سفت و نوشیدن مایعات داغ

تشخیص تروماهای دندانی

ترومای دندان با موارد زیر تشخیص داده می شود:

• معاینه توسط دندانپزشک/ جراح فک و صورت
• تصاویر رادیوگرافی دندانی با اشعه ایکس برای تعیین میزان آسیب دندان های شکسته
• تصاویر رادیوگرافی فک پایین با اشعه ایکس برای تشخیص شکستگی فک

درمان تروماهای دندانی

اگر دندان شما شکسته شده، به زور از موقعیت خود خارج شده، لق شده یا شکسته است، باید در اسرع وقت به دندانپزشک خود مراجعه کنید. مراجعه به دندانپزشک در عرض 30 دقیقه می تواند بین نجات یا از دست دادن دندان تفاوت ایجاد کند.

اگر دندان شما کنده شده است، باید:

• دندان را پیدا کنید و اگر می توانید آن را دوباره بلافاصله بکارید. اگر دندان شیری از حفره خارج شده باشد، ممکن است نتوان دوباره آن را کاشت. ممکن است سعی کنید دندان را درون حفره خود قرار دهید و با قرار دادن بایت خود روی گاز آن را پایین نگه داشت. این کار از الیاف لیگامان پریودنتال اطراف دندان محافظت می کند.

(نکته احتیاطی: همیشه دندان را از قسمت تاج آن بگیرید؛ ریشه، یعنی قسمتی از دندان که زیر لثه است را لمس نکنید. دست زدن به ریشه می تواند به سلول های لازم برای اتصال با استخوان آسیب برساند. در صورت وجود هر گونه آلودگی روی آن، سعی نکنید دندان را با چیزی بمالید تا آن را خارج کنید، بلکه آن را به آرامی با آب بشویید.)

• برای تسکین هرگونه درد یا تورم، روی گونه خود کمپرس سرد قرار دهید.
• بلافاصله به دندانپزشک خود مراجعه کنید تا دندان را دوباره بکارد. به خاطر داشته باشید که هر چه بیشتر صبر کنید، احتمال کاشت مجدد موفقیت آمیز دندان کمتر خواهد شد.
• اگر دندان قابل جایگذاری نیست و باید دندان را با خود نزد دندانپزشک ببرید، مطمئن شوید که خشک نمی شود. برای مرطوب نگه داشتن آن می توانید آن را درون محلول های مخصوصی که در داروخانه ها موجود هستند قرار دهید و یا می توانید آن را درون یک ظرف حاوی مقدار کمی شیر سرد یا حتی بزاق دهان خود قرار دهید.

تروما یا حوادث دندانی

اگر دندان شما شکسته است، باید:

• دندان شکسته را تمیز کنید و قطعه شکسته را پیدا کنید (فقط برای دندان های دائمی).
• هرگونه آلودگی و ذرات را از روی ناحیه آسیب دیده بشویید و در صورت وجود تورم، کمپرس سرد روی گونه قرار دهید.
• بلافاصله نزد دندانپزشک خود بروید. شکستگی های جزئی را می توان به راحتی پر کرد اما در صورت آسیب به مینای دندان، عاج یا پالپ، ممکن است دندان با روکش دائمی کامل ترمیم شود. اگر ضربه خیلی شدید باشد، ممکن است دندان هیچ شانسی برای بهبودی نداشته باشد.

اگر دندان شما از موقعیت خود کمی جابجا شده، باید:

• سعی کنید با فشار بسیار ملایم انگشت، آن را به حالت عادی خود برگردانید. به دندان فشار وارد نکنید.
• بایت خود را روی آن قرار دهید تا دندان حرکت نکند.
• فوراً به دندانپزشک مراجعه کنید. دندانپزشک ممکن است دندان را در جای خود به دو دندان سالم کنار آن آتل بزند.

اگر لب، لثه یا زبان خود را بریده اید، باید:

• موضع را با آب سرد بشویید تا هرگونه آلودگی پاک شود.
• کمپرس سرد را روی ناحیه بریده شده قرار دهید تا خونریزی متوقف شود.
• اگر خونریزی متوقف نشد به بخش اورژانس بیمارستان مراجعه کنید، زیرا ممکن است به بخیه داشته نیاز باشید.

نتیجه تروما

برای شکستگی ها، نتیجه ممکن است:

• بهبود بدون عارضه
• از دست رفتن حیات دندان
• تحلیل ریشه

برای جابجایی، نتیجه ممکن است:

• بهبود بدون عارضه
• تحلیل جایگزینی (انکیلوز) که در آن استخوان می تواند با دندان ها ترکیب شود
• از دست رفتن حیات دندان
• از دست رفتن دندان

پیش بینی

عفونت یک عارضه شایع است، اما می توان آن را با یک دوره آنتی بیوتیک کنترل کرد. با مداخلات به موقع و درمان مناسب، پیش آگهی برای بهبودی پس از ترومای دندانی خوب است.

جلوگیری

اکثر تروماهای دندانی قابل پیشگیری هستند و این اقدامات احتیاطی خطر ترومای دندانی را به حداقل می رسانند.

• کمربندهای ایمنی خودرو باید همیشه بسته شوند تا از صدمات در هنگام تصادف محافظت شود و کودکان خردسال باید در صندلی های مناسب خودرو محکم شوند.
• خانه ها باید از نظر خطرات احتمالی زمین خوردن و سر خوردن که خطر آسیب های دندانی را افزایش می دهند، کنترل شوند.
• اقدامات محافظت از کودک، بویژه برای کودکان نوپا، باید انجام شود و این اقدامات شامل اقداماتی مانند قرار دادن دروازه ها روی پله ها، قرار دادن محافظ روی لبه های تیز میز و جمع کردن سیم های برق است.
• ورزشکارانی که در ورزش های پر برخورد مانند فوتبال، کشتی و بوکس شرکت می کنند باید از محافظ دهان استفاده کنند. و همچنین شامل ورزش های غیر تماسی مانند اسکیت بورد، اسکیت در خط و دوچرخه سواری نیز می شود.