اهمیت فلوراید در طول درمان ارتودنسی

دمینرالیزیشن مینای دندان یکی از مشکلات نامطلوبی است که در بیماران تحت درمان ارتودنسی با ابزارهای ثابت ممکن است بروز پیدا کند، مخصوصاً افرادی که بهداشت دهان و دندان ها را به خوبی رعایت نمی کنند، اما متأسفانه پیوسته مشاهده می شود و میزان بروز آن 2% تا 96% گزارش شده است.

قرار گیری ابزارهای ثابت ارتودنسی تفاوت های زیادی در فلورای (موجودات گیاهی که به صورت دسته جمعی در یک محل زیست می کنند) دهانی ایجاد می کند و این باعث می شود پلاک های دندانی هم از نظر کیفیت و هم از نظر کمیت تغییر کنند. درست پس از قرار گیری ابزار، به تدریج پلاک های دندانی اطراف بندها و براکت ها افزایش پیدا می کنند و ترکیب فلورای دهانی تغییر می کند. در نتیجه این اتفاق، رعایت بهداشت دهان برای این بیماران دشوارتر خواهد بود.

اهمیت فلوراید در طول درمان ارتودنسی

نخستین علامت و نشانه دکلسیفیکاسیون مینای دندان در بیمارانی که تحت درمان ارتودنسی قرار دارند ضایعات سفید رنگ مینای دندان اطراف براکت ها است در منطقه ای که خطر پوسیدگی دندان پایین است. گرچه ممکن است دکلسیفیکاسیون پس از دیباندینگ (برداشتن بندها و براکت های ارتودنسی) مجدداً مواد معدنی به دندان ها باز گردند (ری-مینرالیزیشن)، ضایعات سفید رنگ معمولاً در منطقه ای که بیشتر در معرض دید است وجود دارند و همچنان موجب آزار بیمار می شوند.

مسئولیت ارتودنتیست این است که از خطرات دکلسیفیکاسیون آگاه باشد و برای پرهیز از آن اقدامات لازم را انجام دهد. محصولات فلورایده مهمترین عوامل برای پیشگیری از دکلسیفیکاسیون هستند و می توانند از پیشرفت و گسترش آن جلوگیری کنند. ارتودنتیست ها باید استفاده، مکانیزم عمل، و فرایندهای فلوراید تراپی را بدانند و باید با اصول محافظتی واقعی آن آشنایی پیدا کنند.

قبلاً در یک مقاله به طور مفصل به نحوه شکل گیری ضایعات سفید رنگ روی دندان ها در طول درمان ارتودنسی پرداخته ایم. در این مقاله قصد داریم به تأثیر فلوراید در پیشگیری از ضایعات سفید رنگ و پوسیدگی بپردازیم که در طول درمان ارتودنسی بروز پیدا می کنند.

اهمیت فلوراید در طول درمان ارتودنسی

فلوراید و تأثیرات ضد پوسیدگی آن

فلوراید مهمترین ماده ضد پوسیدگی دندان است. یون های فلوراید از دمینرالیزیشن جلوگیری می کنند و تأثیر معدنی سازی مجدد (ریمینرالیزیشن remineralization) دارند. وقتی یک ماده فلوراید به صورت موضعی اعمال می شود، ماده ای شبیه کلسیم فلوراید درون پلاک های روی سطح دندان ها یا درون ضایعات اولیه شکل می گیرد. این کلسیم فلوراید مانند یک مخزن عمل می کند که وقتی pH دهان در طول حملات پوسیدگی پایین می آید از خود یون فلوراید آزاد می کند.

وقتی pH به کمتر از سطح خاصی کاهش پیدا می کند، تأثیر محافظت کنندگی فلوراید به سرعت کاهش می یابد. پس از باندینگ، pH دهان به سرعت کاهش می یابد، اما ممکن است pH بالاتر از 5/4 باقی بماند که سطح حیاتی است که با رعایت بهداشت دهان قابل حصول است و در این مورد، معدنی سازی مجدد فلوراید آن را افزایش می دهد و از گسترش ضایعات جلوگیری می کند.

در صورت ضعیف بودن بهداشت دهان، پلاک های اطراف ابزار گسترش پیدا می کنند و pH دهان تا 5/4 کاهش می یابد، و تأثیرات فلوراید را محدود می کند، و در این صورت با حملات اسید پوسیدگی و خوردگی دندان ها ممکن است اتفاق بیفتد.

اهمیت فلوراید در طول درمان ارتودنسی

اهمیت بالینی جلوگیری از انباشته شدن پلاک های دندانی

تلاش بیمار برای رعایت بهداشت دهانی به بهترین شکل ممکن و محافظت از دندان ها با فلوراید اهمیت حیاتی دارد، اما علیرغم همه تلاش هایی که توسط بیمار برای رعایت بهداشت خوب دهانی صورت می گیرند، طراحی های مختلف ابزارها خطر انباشتگی پلاک های دندانی را افزایش می دهد.

طراحی ابزارهای پیچیده مانند حلقه ها، سیم های کمانی ارتودنسی، فنرها، و برخی از ابزارهای فانکشنال ثابت مناطقی بوجود می آورند که تمیز کردن آنها تقریباً غیر ممکن است. بعلاوه، تمیز نکردن آنها مواد باقی مانده اطراف پایه براکت ها موجب بوجود آمدن پاکت پریودنتال می شود، محلی که باکتری در آنجا به راحتی سکنی می گزیند.

ممکن است براکت های سلف لیگیت (خود تنظیم شونده- دیمون) فلزی به جای لیگاچورهای کشی ترجیح داده شوند تا از قسمت های نگهدارنده پلاک ها کاسته شود. در تحقیقی که اخیراً به چاپ رسیده است نشان داده شده است که در بیمارانی که با براکت های لینگوال ارتودنسی درمان می شوند، بروز ضایعات سفید رنگ خیلی کمتر از زمانی است که از براکت های معمولی روی سطح لبی دندان ها استفاده می شود.

اعمال فلوراید در طول درمان ارتودنسی

کلسیم فلوراید ماده فعالی است که در درمان موضعی فلوراید روی سطح مینای دندان ها اعمال می شود و مشخص شده است فلوراید نقشی مهم در تأثیرات ضد پوسیدگی دارد. در طول درمان ارتودنسی، فلوراید را می توان به روش های مختلف روی سطح دندان ها اعمال کرد، که عبارتند از روش های سیستمیک (فلورایده کردن آب شرب)، موضعی (خمیر دندان های فلورایده، دهانشویه ها، ژل ها، و وارنیش)، و چسبنده (سمان هایی که فلوراید آزاد می کنند، اجزاء و چین های الاستومریک).

برنامه های فلورایده کردن آب شرب و دریافت فلوراید در سطح اجتماعی

نشان داده شده است که شیوع پوسیدگی دندان در بسیاری از کشورهای توسعه یافته کاهش یافته است. فلوراید رسانی به صورت اجتماعی و دسترسی به خمیر دندان های فلورایده تأثیر مستقیم روی کاهش شواهد پوسیدگی دارند. علاوه بر فلورایده کردن آب، در نتیجه مصرف دهانشو یه های فلورایده، میزان پوسیدگی حدود 30% تا 50% کاهش می یابد. مصرف طولانی مدت فلوراید در بهترین دوز مصرفی هیچ آسیب سیستمیکی به بدن وارد نخواهد کرد.

خمیر دندان ها و ژل های فلورایده

مطالعاتی که تأثیر فلوراید در پیشگیری از ضایعات پوسیدگی سفید رنگ دندان ها را مورد بررسی قرار داده اند نشان داده اند که استفاده روزانه از دهانشویه های سدیم فلوراید می تواند دمینرالیزیشن مینای دندان ها اطراف ابزارهای ارتودنسی را به حداقل برساند.

دیگر روش های توصیه شده برای اعمال فلوراید عبارتند از استفاده روزانه خمیر دندان یا ژل های حاوی بالاترین غلظت فلوراید (1500-5000 ppm) یا خمیر دندان فلورایده همراه با دهانشویه های کلرهگزیدین. به بیمارانی که درمان ارتودنسی خود را آغاز می کنند توصیه می شود روزی دو مرتبه دندان های خود را با خمیر دندان حاوی فلوراید 5000 ppm مسواک بزنند.

مشخص شده است این روش مؤثرتر از استفاده دهانشویه های حاوی سدیم فلوراید 05/0% همراه با خمیر دندان حاوی فلوراید 1000 ppm است. علیرغم همه اقدامات پیش گیری کننده شامل استفاده روزانه خمیر دندان های فلورایده، دهانشویه های فلورایده و استفاده هفتگی از محصولات با فلوراید با غلظت بالا، مشاهده شده است در طول درمان ارتودنسی تقریباً در 9/60% در دندان های جلوی فک بالا ضایعات سفید رنگ بروز پیدا می کند.

اهمیت فلوراید در طول درمان ارتودنسی

طرح وارنیش فلوراید

طرح اعمال وارنیش فلوراید یک روش محافظتی است که کمتر به همکاری بیمار نیاز دارد و هیچ تأثیر سوعی روی استحکام موادی که براکت های ارتودنسی را به دندان ها می چسبانند ندارد. با اعمال وارنیش فلوراید یک پوشش محافظ روی سطح دندان ها قرار داده می شود. وارنیش فلوراید نسبت به دیگر محصولات فلورایده موضعی مدت زمان طولانی تری از راه سطح مینای دندان جذب می شود اما هنوز بالاترین میزان آزاد شدن فلوراید در طول 8 ساعت صورت می گیرد.

وارنیش فلوراید برای بیمارانی که ابزارهای ثابت ارتودنسی استفاده می کنند توصیه می شود، به عنوان روش فلوراید تراپی، بر اساس بهداشت دهانی بیمار، دو یا چند مرتبه در طول سال اعمال شود. توصیه می شود وارنیش فلوراید به طور منظم روی دندان های جلوی فک بالا که براکت روی آنهاست اعمال شود، و این راهی مؤثر برای به حداقل رساندن بروز ضایعات سفید رنگ روی دندان ها است.

نتایج تحقیقی در این زمینه حاکی از این است که در دندان هایی که وارنیش فلوراید اطراف براکت ها اعمال می شود، دمینرالیزیشن 50% کمتر از دندان هایی مشاهده می شود که وارنیش اعمال نمی شود. از آنجا که وارنیش با مسواک زدن دندان ها خراشیده و پاک می شود، وارنیش باید سه ماه یکبار تکرار شود.

چسب های ارتودنتیک حاوی فلوراید

برای به حداقل رسیدن مشکلات بیمار، و نیز آزاد شدن پیوسته فلوراید موضعی، موادی که برای چسباندن ابزارهای ارتودنتیک حاوی فلوراید تولید شدند. در اواخر دهه 1980، سمان های گلاس آینومر به عنوان جایگزینی برای کامپوزیت ها مورد استفاده قرار گرفتند. با این حال، مطالعات نشان داده اند قدرت چسبندگی سمان های گلاس آینومر به سطح دندان ها ضعیف تر از رزین های کامپوزیت است و این موجب محدودیت استفاده از سمان های گلاس آینومر می شود.

قدرت چسبندگی سمان های گلاس آینومر با رزین تغییر داده به سطح دندان ها بیشتر از سمان های گلاس آینومر سنتی است و مطالعات نشان می دهند خطر بروز پوسیدگی اطراف براکت ها را کاهش می دهد. گزارش داده شده است که تأثیر پیش گیرنده سمان های حاوی فلوراید اطراف براکت ها متمرکز شده است.

گفته شده است که تأثیرات ضد پوسیدگی حاصل از گلاس آینومر و سمان های گلاس آینومر با رزین تغییر یافته که فلوراید آزاد می کنند، بالاتر از کامپوزیت های حاوی فلوراید است. برخی از مواد باندینگ تنها در روز نخست و پس از باندینگ (چسباندن)، و پس از آن مقدار کمتری، فلوراید آزاد می کنند.

اجزاء الاستومریک و لیگاچورهای حاوی فلوراید

استفاده از اجزاء و چین های الاستومریک برای بستن فواصل بین دندان ها و جابجایی کنترل شده دندان ها یکی از رایج ترین راهکارها در ارتودنسی امروزی است. اجزاء الاستومریک که فلوراید آزاد می کنند، بواسطه تأثیر کمتر در انتقال نیرو و آزاد شدن فلوراید ناکافی، چندان رایج نیستند.

بر اساس مطالعات آزمایشگاهی، چین ها یا اجزاء الاستومریک حاوی فلوراید پس از کارگذاری، 88% از مواد فلوراید خود را از دست می دهند. مزایای استفاده از چنین اجزائی تا به امروز پرسش برانگیز بوده است، وقتی براکت های سلف لیگیت دائماً مورد استفاده قرار می گرفته اند.

تعیین خطر بروز ضایعات سفید رنگ در بیماران تحت درمان ارتودنسی

اگر یک بیمار دو یا چند عامل از عوامل زیر را از خود نشان دهد، در گروه افراد پر خطر قرار می گیرد:

• وجود ضایعات سفید رنگ،
• بهداشت دهانی ناکافی،
• رژیم غذایی نادرست (غذاهای مملو از کربوهیدرات، نوشیدنی های اسیدی)،
• دوره درمان طولانی مدت،
• اِچ کردن بیش از حد،
• ابزارهایی که روی سطح لبی دندان ها قرار می گیرند،
• پوسیدگی بیشتر، دندان های افتاده یا پر شده،
• بروز ضایعات در اواسط دوره درمان.

در یک مطالعه مشخص شد ارتباط معناداری بین بروز ضایعات سفید رنگ روی دندان ها و عدم انجام اقدامات مراقبتی (بسته به بیمار) وجود دارد. هیچ تفاوت معناداری بین جنسیت یا گروه های سنی مختلف، در خصوص عدم همکاری کافی وجود ندارد. سابقه و فعالیت پوسیدگی دندان بیمار در گذشته، از جمله عواملی هستند که حاکی از بروز پوسیدگی دندان هستند که ممکن است به صورت بالینی مشاهده شوند. این علائم بالینی می توانند اطلاعات شفافی در خصوص سوابق دندانی بیمار ارائه دهند.

چهار علامت هستند که نشان دهنده پوسیدگی هستند: حفره دندانی، ضایعات بین دندانی، ضایعات سفید رنگ روی دندان ها، و ترمیم های دندانی ظرف 3 سال گذشته، یا دندانی که به خاطر پوسیدگی کشیده شده است. وجود یکی از این علائم نشان می دهد که بیمار در دسته بیماران پر خطر قرار می گیرد.

مطالعات متعددی به بررسی ارتباط بین مصرف شکر تصفیه شده، تعداد میان وعده ها و غذاها و نیز پوسیدگی های دندان ها پرداخته اند. مصرف روزانه غذاهای حاوی شکر مسئله ای مهم است به همین دلیل باید برای ارزیابی رژیم غذایی بیماری توجه ویژه ای شود. گرچه ارتودنتیست ها به طور کلی عادات تغذیه ای بیماران را بواسطه محدودیت زمان ارزیابی نمی کنند، چنین ارزیابی هایی برای پیشگیری از بروز ضایعات سفید رنگ روی دندان ها مهم است و نباید نادیده گرفته شود. اشتیاق بیمار و نیز پاکسازی مکانیکی دندان ها توسط دندانپزشک به مراقبت و نگهداری و بهداشت خوب دهانی بیماران کمک می کند.

اهمیت فلوراید در طول درمان ارتودنسی

اعمال فلوراید پس از دیباندینگ

همه می دانند که فلوراید موجب بالا رفتن نرخ اولیه معدنی سازی مجدد دندان می شود، و شکل گیری پوسیدگی دندان را کندتر می کند. این تأثیر به واکنش فلوراید با مواد معدنی روی ضایعات سطح بستگی دارد و منجر به وقفه پیشرفت ضایعات خواهد شد. این ضایعات متوقف شده ممکن است تا رنگ سفید ادامه پیدا کنند، که ضایعات سفید رنگ نامیده می شوند یا ممکن است دچار تغییر رنگ شوند و ممکن است به رنگ های زرد یا قهوه ای تیره درآیند.

این به نوع ضایعه بستگی دارد و اینکه آیا این ضایعه به طور کامل معدنی خواهد شد یا خیر. این ضایعات اولیه سطح ممکن است حتی با بزاق و بدون فلوراید نیز سریع مجدداً معدنی شوند. در مقایسه تغییرات در اندازه ضایعات سفید رنگ پس از درمان ارتودنسی درمان شده با دهانشویه ها و خمیر دندان های حاوی فلوراید اندک و دهانشویه ها و خمیر دندان های فاقد فلوراید مشخص شد، این ضایعات در شش ماه پس از اتمام درمان کاهش پیدا می کردند، صرف نظر از اینکه از چه دهانشویه یا خمیر دندانی استفاده شده باشد.

از آنجا که مواد معدنی به همان شکلی در مینای دست نخورده دندان ذخیره می شوند، در این نوع دندان ها ذخیره نمی شوند، ضایعاتی که تا حدودی مجدداً معدنی می شوند، ممکن است قابل تشخیص از سطوح مینای دست نخورده دندان باشند. در مطالعات بالینی که سطوح مینای دندان به مدت دو سال و 12 سال پس از درمان مورد ارزیابی قرار گرفته اند نشان داده شده است که ضایعات سفید رنگ نمی توانند مجدداً به طور کامل معدنی شوند.

گرچه برای ضایعات پوسیده ترمیم ضروری است، اما ضایعات غیر پوسیده به جای ترمیم باید درمان های پیشگیرانه دریافت نمایند. نخستین رویکرد برای حذف ضایعات سفید رنگ معدنی سازی مجدد است. محلول های حاوی فلوراید، وارنیش ها و خمیرهای کرمی و جویدن آدامس ها می توانند به منظور درمان معدنی سازی مجددا موضعی مورد استفاده قرار بگیرند. اعمال وارنیش فلوراید پس از برداشتن ابزارهای ثابت ارتودنسی روشی مؤثر برای معکوس کردن اثر ضایعات سفید رنگ روی دندان ها است.

علاوه بر این، مشخص شده است که استفاده مکرر از خمیر دندان های فلورایده تأثیری مانند معدنی سازی مجدد روی ضایعات سفید رنگ روی دندان ها دارند. اخیراً مشخص شده است نفوذ به ضایعات با رزین هایی که ویسکوزیته پایین دارند و با نور کیور (خشک) می شوند مانع دمینرالیزیشن بیشتر می شود و زیبایی ظاهری دندان هایی که مواد معدنی آنها از دست رفته است بهبود پیدا خواهد کرد.

اهمیت فلوراید در طول درمان ارتودنسی

نتایج و توصیه های بالینی

دکلسیفیکاسیون مینای دندان ها یک مشکل بالینی اصلی در درمان ارتودنسی با ابزارهای ثابت است. مهم ترین چیز پیشگیری از گسترش ضایعات در طول درمان ارتودنسی است. پس از بروز ضایعات، معدنی سازی مجدد آنها به طور کامل کار بسیار دشواری است.

فلوراید ممکن است بتواند این ضایعات را کنترل نماید، اما به مرور زمان ممکن است رنگ ضایعات تغییر کند. این ضایعات به زیبایی اصلاح شده توسط درمان ارتودنسی آسیب وارد می کنند. فلوراید ماده ضد پوسیدگی مؤثری است. همه بیمارانی که تحت درمان ارتودنسی قرار دارند باید از خمیر دندان های حاوی فلوراید استفاده نمایند و باید آن را با دهانشویه های حاوی فلوراید تقویت کنند. به منظور تأثیر گذاری کامل فلوراید، لازم و ضروری است بهداشت دهانی اطراف ابزارهای ارتودنسی به بهترین شکل ممکن تأمین شود.

فلورایدهای موضعی در محلول، وارنیش یا ژل ها باید به طور منظم اطراف براکت ها اعمال شوند. بر اساس دانش کنونی، این امکان وجود ندارد بتوان گفت کدام ماده موضعی یا فرایند مؤثرتر است. عوامل خطر برای هر فرد باید مورد ارزیابی قرار بگیرند و اقدامات پیشگیرانه بر اساس نیازهای هر فرد باید با یکدیگر ترکیب شوند.

اهمیت فلوراید در طول درمان ارتودنسی

استفاده از فلوراید راهی برای صرفه جویی در هزینه ها

از هیچ کس پنهان نیست که فرایندهای دندانپزشکی می توانند پر هزینه باشند بهترین راه برای صرفه جویی در این هزینه ها در طولانی مدت این است که فلوراید تراپی خود را به روز نگه دارید. فلوراید موضعی، مستقیماً روی دندان ها اعمال می شود و می تواند با استفاده از خمیر دندان های موضعی، دهانشویه ها و درمان هایی که توسط مطب های دندانپزشکی ارائه می شوند تکمیل شوند. برخی دندانپزشکان در طول پاکسازی معمولی دندان ها، فلوراید را روی دندان ها اعمال می کنند.

فلورایدهای سیستمیک فلورایدهایی هستند که قورت داده می شوند. در جوامعی که آب نوشیدنی آنها حاوی فلوراید است، این نوع درمان می تواند با نوشیدن آب فلورایده کامل شود. علاوه بر این، فلورایدهای سیستمیک به شکل مکمل های فلورایده تغذیه ای فراهم می شوند. استفاده از هر دو نوع درمان فلوراید بهترین روش برای حصول اطمینان از سلامت دندان ها و پیشگیری از فرایندهای دندانی پر هزینه است.

مهمترین و قابل توجه ترین مزیت فلوراید این است که محافظی طبیعی برای دندان ها است. این ماده به صورت طبیعی هم در آب و هم در خاک وجود دارد. با استفاده از فلورایده کردن آب، می توانیم سطوح فلوراید را در آب آشامیدنی خود تنظیم کنیم تا به میزان توصیه شده برای پیشگیری از پوسیدگی و بروز حفره های دندانی برسد.

این طبیعی ترین و مؤثرترین رهکار برای پیشگیری از آسیب های ممکن به دندان ها است. دفعه بعد که به دندانپزشک مراجعه می کنید، بهتر است با دندانپزشک خود راجع به فلوراید تراپی به عنوان یک روش محافظت از دندان ها صحبت کنید.

البته باید به خاطر داشته باشید، هم دندان های کودکان و هم دندان های افراد بزرگسال نیاز به فلوراید تراپی دارند. حتی زمانی که دندان های دائمی سالم و قوی هستند، مهم است این درمان به طور منظم انجام شود. به مرور زمان، مایعات و جامدات مختلفی که مصرف می شوند اسیدی تولید می کنند که تقریباً موجب در هم شکسته شدن ساختار دندان می شود و از مینای دندان آغاز می شود.

وقتی اسید به داخل مینای دندان نفوذ می کند مواد معدنی حیاتی مورد نیاز برای دندان ها را خرد می کند. فلوراید بهترین راه برای حصول اطمینان از محکم، قوی، و سالم بودن دندان ها است و راهی فوق العاده برای بازسازی مینای دندان یا مواد معدنی است که قبلاً از دست رفته اند.

اهمیت فلوراید در طول درمان ارتودنسی