علل دهانی و غیر دهانی بوی بد دهان

بوی بد دهان عمدتاً توسط باکتری های تولید کننده گوگرد ایجاد می شود که به طور معمول روی سطح زبان و داخل گلو زندگی می کنند. گاهی اوقات، علت بوی بد دهان زمانی است که این باکتری ها با سرعت بسیار بالایی شروع به تجزیه پروتئین ها می کنند و ترکیبات گوگردی بدبو و فراری از پشت زبان و گلو ترشح می شوند و باعث می شوند فرد درد و رنج زیادی متحمل شود و در زندگی روزمره با موانع زیادی روبرو شود.

بوی بد دهان چیست؟

بوی دهان انسان از مواد بسیار پیچیده با بوهای مختلفی تشکیل شده است که می توانند موقعیت های ناخوشایندی مانند بوی بد دهان را ایجاد کنند.

بر این اساس، هالیتوزیس کلمه ای است که برای توصیف هرگونه بوی نامطبوع ناشی از دهان و نفس استفاده می شود. این وضعیت نامطلوب برای هر دو جنس و برای همه گروه های سنی بسیار شایع است. علت بوی بد دهان هرچه که باشد، همواره آسیب های اجتماعی و روانی برای فرد ایجاد می کند؛ حتی این موقعیت ها، روابط فرد با دیگران را نیز تحت تأثیر قرار می دهد.

مروری بر علل بوی بد دهان

هالیتوزیس توسط مولکول های فرار ناشی از دلایل پاتولوژیک یا غیر پاتولوژیک ایجاد می شود و منشاء آن مسیر دهانی یا غیر دهانی است. این وضعیت در جمعیت عمومی بسیار شایع است و تا 50 درصد از افراد جامعه از بوی بد دهان رنج می برند. گرچه هالیتوزیس ناشی از عوامل بسیار زیادی است، اما 90 درصد موارد ناشی از حفره دهان مانند بهداشت نامناسب دهان، بیماری پریودنتال، قارچ زبان، چسبیدن غذا، دندان مصنوعی کثیف، آلودگی های ترمیم های دندانی، سرطان دهان و عفونت گلو هستند.

روش های مختلفی برای شناسایی بوی بد دهان وجود دارند؛ با این حال، یک فرد می تواند دلایل مختلفی برای بوی بد دهان داشته باشد. با این حال، بوی بد دهان تنها در صورتی قابل درمان است که علت آن به درستی شناسایی شده باشد. بنابراین مهم ترین مسئله برای درمان بوی بد دهان، تشخیص علت یا تعیین منشاء با معاینه بالینی دقیق است. درمان باید بر اساس علت باشد، که ممکن است شامل اقدامات ساده ای باشد، از جرمگیری گرفته تا دستورالعمل های بهداشت دهان، تمیز کردن زبان و شستشو.

علل بوی بد دهان

علل بوی بد دهان که منشاأ آنها حفره دهان است.

گرچه هالیتوزیس منشاء چند عاملی دارد، اما منشاء 90 درصد موارد، حفره دهان است. درون حفره دهان، دما می تواند به 37 درجه سانتیگراد برسد. در حین بازدم، رطوبت همچنین می تواند به 96% برسد، بخصوص هنگام بازدم از طریق دهان. این شرایط، محیط مناسبی برای رشد باکتری ها هستند. تعداد گونه های باکتریایی موجود در حفره دهان بیشتر از 500 گونه است و اکثر آنها قادر به تولید ترکیبات بدبو هستند که می توانند باعث بوی بد دهان شوند. در این شرایط، بهداشت نامناسب دهان نقش عامل اصلی را در تکثیر باکتری هایی ایفا می کند که باعث بوی بد دهان می شوند و بوی بد دهان را تشدید می کنند.

این باکتری ها شامل گونه های گرم منفی و بی هوازی های اجباری پروتئولیتیک هستند و عموماً روی پوشش سطح زبان و پاکت های پریودنتال باقی می مانند. در میان افراد سالم، بدون سابقه بوی بد دهان و بدون بیماری پریودنتال، برخی به دلیل باقی ماندن باکتری ها روی سطح زبان، با بوی بد دهان ظاهر می شوند. این باکتری ها مواد آلی (مانند گلوکز، موسین، پپتیدها و پروتئین های موجود در بزاق، مایع بافتی، بافت نرم دهان و ذرات باقی مانده) را تجزیه و ترکیبات بدبو تولید می کنند.

به دلیل عدم رعایت بهداشت دهان و دندان، بقایای مواد غذایی و پلاک باکتریایی دندانی روی دندان ها و زبان انباشته می شوند و باعث پوسیدگی دندان و بروز بیماری های پریودنتال مانند ژنژیویت (التهاب لثه) و پریودنتیت می شوند. التهاب لثه و بافت های پریودنتال منابعی از بیماری پریودنتال مرتبط با پلاک ایجاد می کنند که می توانند شدت هالیتوزیس را افزایش دهند. با این حال، سایر اشکال بیماری پریودنتال، بویژه اشکال حاد و تهاجمی مانند ژنژیویت زخم دهنده نکروزان حاد  acute necrotizing ulcerative gingivitis، پریتونیت peritonitis، بیماری وینسنت Vincent، یا اشکال شدید پریودنتیت periodontitis، می توانند بوی ناراحت کننده دهان را افزایش دهند. از سوی دیگر، بیماری لثه ناشی از التهاب یا دارو (مانند فنی توئین، سیکلوسپورین یا مسدود کننده های کانال کلسیم) نیز می توانند خطر بوی بد دهان را افزایش دهند.

علاوه بر بیماری پریودنتال، ضایعات عمیق درمان نشده نیز مخزنی برای بقایای مواد غذایی و پلاک های باکتریایی ایجاد می کند که باعث ایجاد بو می شود.

یکی دیگر از عوامل مهمی که باعث بوی بد دهان می شود، جریان بزاق است. بزاق به عنوان یک بافر یا پاک کننده عمل می کند و باکتری ها را تحت کنترل نگه می دارد. بنابراین، کاهش جریان بزاق تأثیر منفی روی خود- تمیز کردن ناکافی دهان خواهد داشت که باعث بوی بد دهان می شود. علت کاهش جریان بزاق می تواند تحت تأثیر دلایل زیادی مانند داروها (به عنوان مثال، داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد روان پریشی، دیورتیک ها و داروهای ضد فشار خون)، بیماری غدد بزاقی (به عنوان مثال: دیابت، سندرم شوگرن Sjorgen’s syndrome) شیمی درمانی یا پرتودرمانی باشد.

عوامل دیگری درون حفره دهان که در ایجاد هالیتوزیس نیز نقش دارند عبارتند از عوامل اندودانتیک، جراحی و عوامل پاتولوژیک مانند دندان های در معرض محیط دهان، بیماری های دهان، سرطان و زخم های دهان، زخم های روی دندان های مصنوعی یا پروتزهای ترمیمی، تنظیمات ارتودنتیک، نگهداشتن دندان های مصنوعی در طول شب داخل دهان یا به ندرت تمیز کردن دندان ها، روکش های مصنوعی نامناسب، جابجایی بریج، و چسبندگی بین بافتی غذا. همه این عوامل مناطق گیر کردن غذا یا پلاک هستند، که باعث افزایش تعداد باکتری ها، تجزیه بافت ها، تجزیه اسیدهای آمینه و کاهش جریان بزاق می شوند و در نتیجه باعث آزاد شدن ترکیبات فرار و ایجاد بوی بد دهان می شوند.

علل بوی بد دهان

علل بوی بد دهان در خارج از حفره دهان

نزدیک به 8 درصد از موارد بوی بد دهان علل خارجی دارند اما به ندرت به آنها می پردازیم. مشکلات سیستم تنفسی، بیماری های گوارشی، بیماری کبد، اختلالات هماتولوژیک یا سیستم غدد درون ریز، و شرایط متابولیک همگی می توانند از علل بوی بد دهان باشند.

مشکلات سیستم تنفسی را می توان به مشکلات دستگاه تنفسی فوقانی و تحتانی تقسیم کرد. اینها عبارتند از سینوزیت، بدخیمی گلو، شکاف کام، جسم خارجی در بینی یا ریه ها، بدخیمی بینی، عفونت بینی، التهاب لوزه، التهاب زبان سوم، عفونت ریه، برونشیت، و بدخیمی های ریه، برونشکتازی. فعالیت باکتری در این شرایط باعث ایجاد بوی بد دهان می شود، که منجر به فساد بافت ها یا نکروز بافتی و زخم و تولید گازهای بدبو می شود که باعث بوی بد دهان می شود.

بیماری های گوارشی که باعث هالیتوزیس می شوند عبارتند از: تنگی پیلور، انسداد اثنی عشر، فیستول آئورت- روده، کیسه حلقی، دیورتیکول، فتق دیافراگم که باعث احتباس غذا می شود. رفلاکس ازوفاژیت، دیسفاژی (آکالازی)، لیپودیستروفی یا سایر سندرم های سوء جذب که می توانند باعث نفخ بیش از حد شوند یا عفونت هلیکوباکتر پیلوری که باعث زخم معده می شود، غلظت باکتری های درون حفره دهان را افزایش خواهد داد.

علاوه بر این، بیماری های کبدی یا هماتولوژیک مانند نارسایی کبد و لوسمی، نارسایی کلیه، اختلالات سیستم غدد درون ریز مانند کتواسیدوز دیابتی یا قاعدگی، تری متیل آمینوری و هیپرناترمی می توانند باعث هالیتوزیس شوند.

علاوه بر این، افراد در صورت مصرف زیاد غذاهای بدبو مانند سیر، پیاز، غذاهای تند نیز ممکن است دچار بوی بد دهان شوند. سایر فرآورده ها مانند الکل، تنباکو، آجیل فوفل، سوء استفاده از حلال های دهانشویه که باعث دیس باکتریوز دهان می شوند نیز می توانند باعث ایجاد بوی نامطبوع دهان شوند.

خلاصه

به طور خلاصه، علل بوی بد دهان می توانند از داخل و خارج دهان نشأت بگیرند. در بیشتر موارد، بوی بد دهان ناشی از باکتری های موجود روی دندان ها و باقی مانده های روی زبان است. بنابراین، وقتی نگران “بوی بد چیست” یا علت بوی بد دهان هستید، مراجعه منظم به دندانپزشک می تواند به رد بیماری پریودنتال و شناسایی هر دلیلی کمک کند و در نتیجه لبخندی کامل تر مطمئن و درخشان داشته باشید.